گروه ایرنا زندگی - افراد بسیاری معتقدند دعاهای صحیفه سجادیه، تنها به ارتباط میان انسان و خدا می پردازد و در میان این دعاها نمی توان نسبتی میان انسان و جهان پیدا کرد. در حالی که بازخوانی دقیق این کتاب نشان می دهد که مجموعه ای متنوع از تمامی نیازهای زیست دینمدارانه انسان در این کتاب بیان شده است. حتی مباحث اقتصادی! چیزی که اغلب ما از صحیفه سجادیه می دانیم این است که مجموعه ای از دعاها و مناجات های حضرت سجاد علیه السلام است و احتمالا شامل معارف ناب عرفانی و توحیدی و نهایتا آموزه های اعتقادی است. اما این همه ماجرا نیست. صحیفه سجادیه به واقع در رابطه با مباحث اقتصادی هم حرف برای گفتن دارد. از جمله درباره کارآفرینی و اشتغال.
دعای امام برای کارآفرینی و اشتغال
در بخش های گذشته دو موضوع «اقتصاد بین الملل» و « افزایش نیاز اقتصادی انسان در روزگار پیری » را از نگاه صحیفه سجادیه بررسی و بازگو کردیم. «علی اصغر حسینی» کارشناس و پژوهشگر صحیفه در این زمینه یادآور شد : حضرت سجاد علیه السلام جزیی ترین نیازهای اقتصادی افراد یک جامعه (بعنوان مثال نیازهای اندک روزمره مانند نمک وآتش وکبریت) تا کلان ترین نگرش های اقتصادی در مقابل نگرش های لیبرالیستی و ماتریالیتسی را در قالب دعا و به زبانی بسیار ساده بیان کرده و مبانی دینی اقتصاد اسلامی را در تمامی ابعاد آن تشریح می کنند.
«موضوع جالب این است که حضرت در دعای ۲۶ صحیفه سجادیه هنگام دعا برای همسایگان از خدا می خواهد که علاوه بر کمک به رفع نیازهای روزمره آنان - که به زبان قرآن «ماعون» نامیده می شود و به معنای نیازهای اندک اما موثر مانند نمک غذا یا آتش و کبریت است- نسبت به آنها «جده و افضال» داشته باشد یعنی علاوه بر رفع نیازهای اندک روزمره، بخشش و احسان فراوان به آنان داشته باشد به گونه ای که آنها را مستغنی و بی نیاز کند. نکته ای در این جا وجود دارد آن است که انسان چه زمانی می تواند از کمک دیگران مستغنی و بی نیاز باشد؟ یا این که چگونه می توان یک فرد نیازمند را مستغنی کرد؟ بهترین روش برای رفع همه نیازهای یک شخص «کارآفرینی و ایجاد اشتغال» است تا شخص با درآمدهای خود، نیازهای خویش را رفع کند. و چه بسا منظور حضرت از احسان فراوانی که فرد را مستغنی و بی نیاز می کند همین باشد. یعنی حضرت از خدا چنین توفیقی را درخواست می کنند که بتوانند با ایجاد شرایط اشتغال برای افراد آنها را بی نیاز کنند. از جمله دیگر موضوعات مهم و موثر در اقتصاد، «سبک زندگی» است که به شکل قابل ملاحظه ای در اقتصاد خانواده تاثیرگذار است. صحیفه سجادیه در این زمینه هم سرشا از معارف و آموزه هایی عجیب است.» اینها را «علی اصغر حسینی» پژوهشگر و کارشناس صحیفه سجادیه می گوید.
می دانیم که بخشی از ثروت هر کشور را منابع و ذخایر آن کشور تشکیل می دهد و اگر کشوری نسبت به مصرف غیر اصولی منابع خود بی تفاوت باشد، در واقع نسبت به ثروت خویش بی تفاوت است. در کشوری که مصرف گرایی در آن توجیه و تبلیغ می شود مسلما بخش عمده ای از درآمدها نیز برای مصرف بی رویه و غیر اصولی هزینه می شود و در خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماع نیز همینطور است. خانواده مصرف گرا اغلب اوقات با مشکلات فراوان اقتصادی روبرو می شود و ممکن است بسیاری از نیازها در آن ، بی پاسخ بماند .
یکی از موثرترین راهکارهای حل این مشکل، «کاهش مصرف گرایی» و «افزایش تولید» است. منظور از تولید در اینجا، اشتغال به هر نوع کار مشروع، برای تامین نیازهای خانواده است، امام سجاد علیه السلام در این زمینه می فرمایند: بهره برداری از مال (یعنی به کار انداختن سرمایه ) کمال مردانگی است. در آموزه ها و سیره آن حضرت توصیه فراوانی به کار و کوشش برای کسب روزی حلال و تولید به چشم می خورد. این توصیه ها گاهی در قالب امور معنوی و ادعیه است و گاه در قالب امور ظاهری. به عنوان مثال آن حضرت در دعای ششم صحیفه سجادیه (فراز ششم) ساعات اولیه روز را وقت مناسبی برای کسب روزی دانسته و سحر خیزی را از جمله عوامل گشایش معیشت عنوان می کنند و در همین رابطه به ابوحمزه ثمالی توصیه می کتنند که : « ای ابوحمزه! پیش از آفتاب هرگز نخواب؛ زیرا من آن را برای تو خوش ندارم خداوند در آن زمان، روزی بندگان را تقسیم می کند و به دست ما آن را به جریان می اندازد.
اما در فرازهایی از همین دعای ششم صحیفه سجادیه نکته قابل توجه وعجیبی بیان شده که شاید بتوان آن را مانند سری دانست که اغلب ما به آن توجه نداریم و حتی ممکن است باورپذیری آن برای ما دور از ذهن به نظر برسد. اما این حقیقتی غیر قابل انکار است. امام زین العابدین علیه السلام در این دعا می فرمایند: «خداوندا، چه فراوان مردمانی را دیده ام که از غیر تو عزت طلبیدند و خوار گشتند و از غیر تو ثروت خواستند و فقیر شدند و به تلاش برای بلندپایه گی و مقام برخاستند و پست گردیدند » یعنی آن حضرت پایه و اساس تلاش و کوشش برای تولید ثروت را توجه و توکل به خدا می دانند و در همین راستا در دعای شانزدهم صحیفه می فرمایند: «خداوند هر کس را که پس از توکل به او، درباره فقرش به درگاه رزاق بزرگ شکایت بنماید، بی نیاز می کند.» و نیز می فرمایند: «خدا آن کس را که جز او رزاقی نمی شناسد، ناامید نمی کند.»
نظر شما